Պաուլո Կոելո. «Սուրբ Ծննդյան հեքիաթ»

Պատմվածքը երեք մայրիների մասին էր, նրանք երեքն էլ ունեյին երազանք՝ առաջինը ցանկանում էր դառնալ աշխարհի ամենահզոր թագավորը։ Երկրորդը՝ կարողանար չարը բարու հետ վերափոխել։ Իսկ երրորդի ցանկությունը, այն էր, որ նրան նայելիս աստծուն հիշեյին բոլորը։ Տարիներ և դարեր անցան, նրանք իրենց հույսը կտրել էին, որ կկատարվեր երազանքները։ Սակայն այդ երազանքները կատարվեցին այնպես, ինչպես նրանք երբեք չէին կարող պատկերացնել։ Այս հեքիաթի գաղափարը այն է, որ միշտ չէ, որ երազանքները կատարվում են այնպես, ինչպես մենք ենք պատկերացնում։ Մենք կարող ենք չզգալ երազանքի կատարվելը, կարևորը ցանկությունը, նպատակը մեծ լինի և այն ինչ-որ ձևով կկատարվի։

Հեքիաթը տե՛ս այստեղ

Նորաձևություն և տարազ

 Նորաձևությունը ժամանակավոր ոճ է, առօրյա կյանքի կամ մշակույթի բնագավառում։ Այն ժամանակի ընթացքում ենթարկվում է փոփոխությունների, որոշ ազդեցություններից՝ տնտեսական, սոցիալական և այլն։ Նորաձևության արդյունաբերությունը առաջինը զարգացել է Ամերիկայում և Եվրոպայում։ Սակայն այսօր այն արդեն համաշխարհային է։ հագուստի դիզայնը հաճախ հնարավոր է ստեղծվի մի երկրում, արտադրվի մեկ այլ երկրում և վաճառվի ամբողջ աշխարհում։ Նորաձևության աշխարհում կան հայտնի բրենդներ, որոնք ճաշակ են թելադրում ողջ աշխարհին։
Ամենալավագույն բրենդներից են՝  Versace-ին շքեղության վարպետը: Վերսաչեն մի քանի գիծ ունի, նա և կենտրոնացած է առօրյա հագուստի վրա, և գրավիչ զարդերի, հագուստի, աքսեսուարների դիզայնով։

Gucci -ն կաշվե իրերի վարպետն է: Չնայած Gucci-ն հայտնի է հագուստի իր շքեղ գծերով, սակայն լավագույններից լավագույնը կաշվե իրերն են` պայուսակները, դրամապանակները, որոնք միշտ ունեն հետաքրքիր դետալներ և յուրօրինակ տեսք:
Victoria's secret` ներքնազգեստի և ներքնաշորերի վարպետն է։ Այս բրենդը հայտնի է բարձրորակ, գլամուրային հավաքածուներով։ Victoria’s Secret-ի «հրեշտակները» ամենահայտնի մոդելներն են, որոնք ներկայացնում են ընկերության արտադրանքը։ Մոդելներին անվանում են «հրեշտակներ», քանի որ նրանք ամենամյա ցուցադրմանը բեմ են դուրս գալիս ուսերին դրված բազմազան թևերով, որոնք նման են թիթեռների, հրեշտակների, թռչունների և փերիների թևերին։


Ազգային տարազն օգնում է պահպանել պետության ժառանգությունը և պատմել մարդկանց նաև պատմությունը: Որքան ազգեր կան, այնքան էլ ազգային տարազներ կան. նրանք բոլորն էլ տարբեր են, անկրկնելի և յուրօրինակ:
Հայկական կանացի տարազը կարում էին սատինից, մետաքսից և թավշից։ Կանացի հագուստը զարդարված էր ասեղնագործ գեղազարդերով, իսկ բարձր խավի ներկայացուցիչները զարդարում էին իրենց հագուստը ոսկե և արծաթե մանրաթելերով: Տղամարդկանց տարազը հայերը զադարում էին  շապիկի օձիքը ասեղնագործ գեղազարդերով: Հագուստը հիմնականում կարում էին բամբակյա գործվածքից, իսկ արևմտահայերը օգտագործում էին այծի բուրդը: Ավանդական հագուստ էր համարվում չերքեզին, որը կրում էին շապիկի և բաճկոնի վրայից:

Ռուսական ազգային տարազ









Հանբոք՝ կորեական ազգային տարազ












Մեքսիկական տարազ Մարիաչի













Հունական բազմազան ազգային տարազներից մեկը















Կիմանո՝ ճապոնուհիների տարազը












Զուլուների ավանդական զգեստը




I am a Christmas tree

When winter come and New year  approaches they take me out of the box and start to decorate. I am happy when I am decorated with beautiful garlands, but when they light I  shine, I become more beautiful, I become a winter symbol. And on the New Year's Eve  people get more beautiful and their eyes shine. And begins the fireworks. Everyone is happy, children are singing, dancing around me. In the morning when I wake up, I see a lot of presents under me. When children see these gifts, they are very happy, their eyes shine as I am shining. All dance around me, give presents to each other, give best wishes to each other. But in a few days, they put me in the box and I am very sad. Now I am looking forward to the next New Year to decorate me with beautiful garlands.

New Year's Celebrations and Events in Italy

Italians love festivals and the ending of the old year and beginning of the new year, il capodanno, is a great time to celebrate in Italy.

New Year's Eve in Italy - La Festa di San Silvestro
La Festa di San Silvestro is celebrated December 31 on New Year's Eve. As with most Italian festivals, food plays a major role.

Families and friends get together for a huge feast. The star of the dinner is lentils, symbolizing money and good fortune for the coming year.

Traditionally, the dinner in many parts of Italy also includes a cotechino, a large spiced sausage, or a zampone, stuffed pig's trotter. The pork symbolizes the richness of life in the coming year. 

Fireworks and Dancing
Huge midnight fireworks  displays celebrate the coming of the new year. Most towns have public displays in a central square but private parties will also include firecrackers or sparklers, too, and will continue for a long time.

Naples is known for having one of the best and biggest New Year's fireworks displays in Italy. Some smaller towns build a bonfire in the central square where villagers will congregate into the early morning.

If you're near the coast, lake, or river you will hear boats and ships blowing their horns. 

Dancing is also popular and many towns have public music and dancing before the fireworks. Rome, Milan, Bologna, Palermo and Naples put on huge popular outdoor shows with pop and rock bands. These events can sometimes be seen on television, too. 

More New Year's Eve Traditions in Italy
Guests of private or public parties are sometimes entertained with a game called "Tombola", similar to Bingo. 

The New Year is also celebrated with spumante or prosecco, Italian sparkling wine. New Years parties, whether public or private, will often last until sunrise in order to watch the first sunrise of the newborn year. 

An old custom that is still followed in some places, especially in the south, is throwing your old things out the window to symbolize your readiness to accept the New Year.

So, keep an eye out for falling objects if you're walking around near midnight! 

Oh, one more thing, don't forget to wear your red underwear to ring in the new year! They say it'll bring you luck in the coming year.

Ամանորյա տոները և միջոցառումները Իտալիայում
Իտալացիները սիրում են փառատոներ, հին տարվա ավարտը և նոր տարվա սկիզբը, Կապոդանոն մեծ տոնակատարության ժամանակ է Իտալիայում։

Նոր տարվա նախորեն Իտալիայում - Սան Սիլվեստրոյի փառատոնը
Սան Սիլվեստրոյի փառատոնը նշվում է դեկտեմբերի 31-ին, Նոր տարվա նախորեին։ Ինչպես  Իտալական շատ փառատոներին, այստեղ նույնպես ուտելիքը գլխավոր դերն է կատարում։ 

Ընտանիքներով և ընկերներով հավաքվում են մեծ խնջույքի համար։ Ճաշի աստղը ոսպն է, որը խորհրդանշում է գալիք տարվա համար հարստություն և բախտավորություն։ 

Ավանդաբար Իտալիայի շատ մասերում ընթրիքի մեջ ներառում է նաև՝ կոտեխինո, մեծ համեմված երշիկեղեն, կամ զամպոն լցոնված խոզի տոտիկներով։ Խոզի միսը խորհրդանշում է գալիք տարվա կյանքի հարստությունը։ 

Հրավառություն և պար 
Կեսգիշերվա հրավառությունը ցուցադրում է գալիք Նոր տարվա սկիզբը։ Շատ քաղաքներ ունենում են հրապարակային տոնակատարություններ՝ կենտրոնական հրապարակում, բայց առանձին երեկույթները հրավառությամբ նույնպես շարունակվում են երկար ժամանակ։

Նեապոլը հայտնի է Իտալիայում ցուցադրվող ամենամեծ Նոր տարվա հրավառությամբ։ Որոշ փոքր քաղաքների կենտրոնական հրապարակներում վառում են խարույկ, որտեղ գյուղացիները հավաքվում են վաղ առավոտյան։

Եթե դուք մոտ եք ափին, լճին կամ գետին, դուք կլսեք փոքր և մեծ նավակների շչակների ձայնը։  

Պարը նույնպես հայտնի է։ Շատ քաղաքներում կա հանրային երաժշտություն և պարեր հրավառությունից առաջ։ Հռոմը, Միլանը, Բոլոնիան, Պալերմոն և Նեապոլը հագեցած բացօթյա շոուներ է դնում պոպ և ռոք խմբերի մասնակցությամբ։ Այդ միջոցառումները երբեմն կարելի է դիտել հեռուստատեսությամբ։ 

Մի քանի Նոր տարվա սովորություններ Իտալիայում
Հասարակական և առանձին երեկույթների հյուրերը երբեմն զվարճանում են «Թոմպա» կոչվող խաղով, որը նման է Բինգոյի։ 

Նոր տարին նաև նշվում է սպումանտեյով և պրոսեկոյով՝ իտալական շողշողացող գինով։ 

Նոր տարվա երեկույթները լինեն դրանք՝ հասարակական թե անհատական հաճախ  տևում են մինչև լուսաբաց, որպեսզի դիտեն գալիք տարվա առաջին արևածագը։

Հին սովորույթին որին դեռ ետևում են  որոշ տեղերում, հատկապես հարավում՝ պատուհանից հին իրերը նետելն է, որը խորհրդանշում է պատրաստակամությունը դիմավորել Նոր տարին։ Այսպիսով ուշադիր եղեք ընկնող առարկաներին եթե դուք զբոսնում եք կեսգիշերին մոտ։

Եվս մեկ բան, մի մոռացեք կրել նոր կարմիր ներքնազգեստ, որ դիմավորեք նոր  տարին։ Ասում են այն բերում է հաջողություն գալիք տարում։  

Հանս Քրիստիան Անդերսեն «Լուցկիներով աղջիկը»

Պատմվածքը մի փոքրիկ աղջկա մասին էր, ով ձմռան ցրտին, նոր տարվա նախորեին, ոտաբոբիկ լուցիկներ էր վաճառում, որպեսզի գումար վաստակի և տուն տանի։ Նա ողջ օրը չեր կարողացել վաճառել ոչ մի լուցկի և վախենում էր տուն գնալ, քանի որ հայրը նրան կծեծեր։ Կարծում եմ պատմվածքի մեջ առաջինը աղջկա ծնողների սխալն է, նրանք նստած տանը սպասում էին, թե երբ իրենց աղջիկը մի քիչ գումար կվաստակի, սակայն դրա փոխարեն հենց հայրը կարող էր աշխատել։ Աղջիկը ուներ մեծ և վառ երևակայություն, նա այդ փոքրիկ լուցկիների շնորհիվ կարողանում էր պատկերացնել իրեն հարմարավետ ամեն ինչ ՝ մի սենյակ թանկարժեք սպասքով, տոնածառ։ Նրա երևակայությունը երկար չտևեց, քանի որ վերջացան նրա բոլոր լուցկիները և մինչև լույս նա մահացավ, տաքանալու ցանկությամբ։ Նա կարող էր չմահանալ, եթե մարդիկ անտարբերությամբ չլցվեին մեկը մյուսի հանդեպ։ 

Ալբեր Քամյու՝ Առասպել Սիզիփոսի մասին

Սիզիփոսի մասին առասպելում աստվածները դատապարտել էին նրան՝ լեռան գագաթը բարձրացնել մի քար, որը ամեն անգամ սեփական ծանրությունից ետ էր գլորվում։ Ըստ Ալբեր Քամյուի Սիզիփոսը աբսուրդ հերոս է։ Նա արհամարում էր աստվածներին, մահվանը ատելությամբ էր մոտենում և հենց այդ պատճառով էլ արժանացավ պատժի։ Սիզիփոսը գիակցում էր, որ դա է նրա ճակատագիրը՝ քարը բարձրացնում էր, մի պահ կագնում և նայում, թե ինչպես է այն նորից ետ գլորվում։ Սակայն նաև գիտակցում էր, որ աբսուրդի դեմ պայքարելու միակ միջոցը պայքարն էր։ Սկզբում հուսահատությամբ,  սակայն հետո երջանկությամբ էր նա դա անում։ Գագաթները նվաճելու պայքարը ինքնըստինքյան բավական է մարդու էությունը լցնելու համար։ Ուրեմն, Սիզիփոսին պետք է պատկերացնել երջանիկ։

Նոյեմբերի 26



Խուլիո Կորտասար

Ընտրե՛ք այն միտքը, որը Ձեր կարծիքով ստեղծագործության մեջ արտահայտված գաղափարներից է:
Հիմնավորե՛ք Ձեր ընտրությունը:

Ստեղծագործությունը մի երկրի մասին է, որտեղ ղեկավարում էր Գեներալ Օրանգուն։ Ստեղծագործության գաղափարներից մեկը կարծում եմ երկրի բնակիչներին երջանկացնելն էր՝ <<Բնակիչները երջանիկ են այն օրվանից, երբ նրանց արյան մեջ ընկան ոսկե ձկնիկները>>։ Յուրաքանչյուրն էլ ունի իր խնդիրները, իր տխրությունը, սակայն Գեներալ Օրանգուն գտել էր երջանկացնելու բանաձևը։ Երկրում կար մի օրենք, որով 18-ը լրացած բոլոր պատանիներին ոսկեգույն ձկնիկներ էին ներարկում։ Հենց դա էլ ապահովում էր իրենց երջանկությունը։ Այս օրենքով Օրանգուն, նաև կարողանում էր շահ ստանալ՝ մարդիկ հավատալով այդ անհեթեթությանը մեծ գումարներ էին վատնում` <<Իշխանությունը սրվակի արժեքը սահմանել է քսան դոլլար, որը տարվա ընթացքում երկրին մի քանի միլիոն եկամուտ է բերում>>։ Սակայն կարծում եմ, որ ոչ միշտ կարող ես երջանկությունը գնել։

Ինչո՞ւ է ստեղծագործությունը կոչվում «Փոքրիկ դրախտ»: Ցո՛ւյց տվեք ստեղծագործության գաղափարի կապը վերնագրի հետ:
Ստեղծագործությունը կոչվում է «Փոքրիկ դրախտ», քանի որ իշխանությունը գտել էր բնակիչներին երջականցնելու բանաձևը։ Իսկ դրախտում կարծում եմ բոլորն էլ երջանիկ են։

Խուլիո Կորտասարը ծնվել է՝ 1914 թվականի օգոստոսի 26-ին Իքսելում, նա  արգենտինացի գրող է։ 1951 թվականից ապրել է Փարիզում։ 1949 թվականին հրատարակել է «Թագավորներ» դրաման։ Նրա գրած «Գազանանոց», «Խաղի վերջը», «Գաղտնի զենք»  պատմվածքների ժողովածուներում և «Շահումներ»  վեպում կան ֆանտաստիկայի տարրեր։ «Դասակարգ խաղալ»  վեպը մի փորձ էր 60-ական թվականների լատինաամերիկյան գրականության մեջ մտցնելու նեոավանգարդիզմը, որի սկզբունքները զարգացվեցին «Մեկ օրվա շուրջը 80 աշխարհներում» գեղարվեստական-հրապարակախոսական ժողովածուում։ Կորտասարը մահացել է 1984 թվականի փետրվարի 12-ին, 69 տարեկանում, Ֆրանսիայում։

Ներքաղաքային ճամփորդություն


Կրթահամալիրի տոնի նախօրեին Ավագ դպրոցի 10-րդ դասարանցիների մի փոքր խումբ՝ ընկեր Ջուլիի հետ, ուղևորվեց դեպի Զանգվի կիրճ։

Հետաքրքիր ու զարմանալի է, հայտնաբերել վայրեր քո իսկ քաղաքում, որտեղ դու ապրում ես, մեծանում, բայց չես էլ պատկերացնում, որ դեռ շատ բաներ ունես տեսնելու: Այդ վայրերից մեկն էր Հրազդանի կիրճը, որը ես նորովի բացահայտեցի ինձ համար, թեպետ այդտեղ բազմիցս եղել էի։ Խմբի ուղեկցող նշանակեցինք մեր ընկերներից Սարոյին։ Սարոն հետաքրքիր երիտասարդ է, ապրում է իր անձնական առօրյայով, շատ է սիրում ճամփորդել ու լավ գիտի երևանյան այսպես ասած՝ ծակուծուկերը: Միասին երկար քայլեցինք, նկարեցինք, նկարվեցինք, փորձեցինք ձուկ բռնել, իրար ինչ-որ պատմություններ պատմեցինք ու ծիծաղեցինք ․․․․ Մտանք մի արգելված գոտի, որը մեր կարծիքով նախկինում եղել էր ռեստորան և/կամ հանգստի վայր։

Սիրուն աշուն էր, բազմերանգ ու բազմատեսակ ծառեր ու ծաղիկներ: Ինձ համար նորություն էր, որ Երևանի կենտրոնում կա այդպիսի բնական և անտառային տարածք։

Ճամփորդության նկարաշարը կարող եք տեսնել՝ Ավագ դպրոցի ենթակայքում։


Установка привода оптических дисков - DVD Սկավառակի տեղադրումը


Оптические приводы устанавливаются в 5,25-дюймовые отсеки (шириной 13,34 см), к которым есть доступ с передней панели корпуса. Такие отсеки обеспечивают доступ к носителям данных без открытия корпуса.
Ниже представлен порядок установки оптического привода.

Шаг 1. Разместите привод оптических дисков так, чтобы он был на одном уровне с проемом 5,25-дюймового отсека на лицевой стороне корпуса, как показано на рисунке.

Шаг 2. Вставьте привод оптических дисков в отсек таким образом, чтобы отверстия для винтов в приводе совпадали с отверстиями в корпусе.

Шаг 3. Зафиксируйте привод оптических дисков в корпусе, используя подходящие винты.
Совет по установке. Сначала закрутите винты от руки, прежде чем затягивать их отверткой. Это позволит более плотно затянуть два последних винта.

DVD սկավառակակիրները դրվում են 13,34 սանտիմետրանոց խցիկների մեջ, որոնք ելք ունեն դեպի պատյանի դիմացի կողմը: Այդպիսի խցիկները հնարավորություն են տալիս սկավառակները տեղադրել առանց պատյանը բացելու:
Ներքևում ներկայացված է  DVD սկավառակակիրի տեղադրման քայլերի հերթականությունը:

Քայլ 1: DVD սկավառակակիրը տեղադրեք այնպես, որ այն լինի պատյանի դիմացի կողմի վրա 13,34 սանտիմետրանոց խցիկի հետ նույն մակարդակի վրա, ինչպես ցույց է տրված նկարում:

Քայլ 2: DVD սկավառակակիրը տեղադրեք այն ձևով, որ պտուտակների անցքերը համընկնեն պատյանի անցքերի հետ:

Քայլ 3: DVD սկավառակակիրն ամրացրեք պատյանում, օգտագործելով համապատասխան պտուտակները:
Խորհուրդ տեղադրելու համար: Սկզբում, պտուտակահանով ամրացնելուց առաջ, ձեռքով պտտեք պտուտակները: Դա կօգնի վերջին երկու պտուտակներն ավելի պինդ ամրացնել:

Սինյիտիրո Նակամուրա

Սինյիտիրո Նակամուրան ծնվել է 1918 թվականի Մարտի 5-ին, նա ճապոնացի գրող է, գրական քննադատ, ֆրանսիական և դասական ճապոնական գրականության հետազոտող։ Իր վաղ մանկության ժամանակ նա կորցրեց իր մորը։ Տոկիոյում նա ընդունվել է միջնակարգ դպրոց։ Ուսման ընթացքում նա հանդիպեց ապագա գրող Թեքեքիկո Ֆուկունագայի հետ, նրա նման գրական մտածող ընկեր, ում հետ անցավ իր ամբողջ կյանքը։ Իսկ հոր մահից հետո նա մնաց որբ։ Բարեգործական ընկերություններից ստացավ օգնություն։ Ավագ դպրոցում սովորելու տարիներին ընկերացավ Սյուիտ Կատոյի հետ։ Ավարտել է Տոկիոյի համալսարանի բանասիրության ֆակուլտետը։ Համալսարանական տարիներին սկսեց սերտորեն շփվել գրող Տացուո Խորիի հետ։ Այս սկբունքով գրական ձևավորման ժամանակահատվածում բացահայտեց իր համար Պրուստի աշխատանքը և <<Գենգիի հեքիաթը>> իր գեղագիտության երկու անկյունաքարերը։
Նակամուրան բանաստեղծության մեջ իրեն փորձելու համար, դեռ շատ վաղ է սկսել՝, համալսարանական տարիներին նա փորձարկել է դրամա ժանրի մեջ։ 1942 թվականին Ֆուկունագայի և Կաթոյի հետ միասին ստեղծեցին <<Պոետիկ առավոտ>> գրական խումբը, փորձարկելով կայուն պոեզիայի ձևերը և դրանց ասածը։  Չնայած նրան, որ հետպատերազմյան տարիներին <<Պոետիկ առավոտյան>> խմբի փորձերը առաջին անգամ տպագրվեցին, այդ ժամանակի բանաստեղծների կողմից հանդիպեցին թերհավատության՝ որպես ներողություն, արվեստի փախստականության համար։ Նակամուրան շարունակեց գրական խմբի տպագրությունը մինչև իր կյանքի վերջին տարիները։ Պատերազմի տարիներին նա սկսեց թարգմանել Ներվալի ճապոնական ստեղծագործությունները, որոնք հանրահայտ դարձնելու համար նա շարունակում էր մնալ զբաղված <<Ճապոնիայի հայրենասերների գրական>> խմբակի մեջ։
Պատերազմի ընթացքում սկսում է գրել արձակ։ Առաջին անգամ հրապարակել է հետպատերազմյան տարիներին, պատերազմն ասնցած ինտիլիգենտի կենսագրությունը, որը հիմք դրեց <<Մահվան ստվերի տակ>> վեպի համար, նա դարձավ ժամանակակից ճապոնական գրականության առաջատար գործիչներից մեկը: 1946 թվականին կրկին Ֆուկունգայի և Կաթոյի ետ միասին հրատարակեցին <<Գրականության մասին մեդիտացիան>> գիրքը, որտեղ հեղինակները ցույց տվեցին ժամանակակից Եվրոպական գրականության խորը գիտելիքները։ Նակամուրան նաև կագնած էր <<Գրադարան ապուրեգերու>> շարքի ծագման ժամանակ, որտեղ հրատարակվել են նոր հեղինակների ստեղծագործությունները։ <<Ապուրե>> բառը հենց այդ ժամանակաշրջանում հաստատվել է։ 

Աղբյուրը՝ տես այստեղ 

«Ճանաչենք մեր մեծերին» Մխիթարյան միաբանություն

Նոյեմբերի 13-18
«Ճանաչենք մեր մեծերին»
Մխիթար Սեբաստացու գրական ժառանգությունը
Ծանոթացեք մեդիափաթեթին, կարդացեք, ընտրեք մեկ նյութ, գրավոր վերապատմեք:


Բազմավեպ
<<Բազմավեպը>> գրական հանդես է, այն Մխիթարյան Միաբանության հրատարակություններից է։ Հրատարակվել է 1843 թվականից Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզում։ Այն ամենաերկարակյացն է հրատարակված հայերեն թերթերից։ <<Բազմավեպի>> խմբագիրը Գաբրիել Այվազովսկին է, Հովահաննես Այվազովսկու եղբայրը։ Խմբագրել է աշխարհաբառով, հաշվի առնելով այն փաստը, որ այն հասկանալի է բոլորին, և նաև չպետք է մոռանալ գրաբարը, քանի որ այն մեր նախնիների լեզուն է։ Սկզբում <<Բազմավեպը>> երկշաբաթաթերթ էր, հետո դարձավ ամսագիր։ Հանդեսի էջերում միշտ եղել են՝ աստվածաբանական, պատմական, լեզվաբանական, գեղարվեստական, ուսումնական և այլ արժեքավոր նյութեր։ Աստվածաշնչի հայերեն թարգմանության 1500-ամյակին հրատարակվել են բացառիկ համարներ։ Անգնահատելի է  հանդեսի ծառայությունները, գաղափարները հայ մտավորական միջավայր ներմուծելու գործում։ «Բազմավեպում» օտար լեզուներով տպագրված հայագիտական հոդվածները եվրոպացիներին ծանոթացնում են հայ ազգի անցյալին, ներկային ու մշակույթին: Հանդեսին աշխատակցել ու նրա գործունեությանը նպաստել են հայ և այլազգի գիտնականներ, գրողներ, արվեստագետներ՝ Ալիշանը, Էդուարդ Հյուրմուզյանը, Գարեգին Զարբհանալյանը և ուրիշներ։

Միաբանության գործունեությունը
Մխիթարյանները շատ մեծ ցուցաբերություն են ներդրել, 200 տարի ծառայել են հայ ազգի մշակույթի  պահպանման և հայ եկեղեցու համար։ Իսկ լեզվի պահպանումը եղել է հիմնադրի առաջնակարգ աշխատանքը։ Վտանգ կար, որ ամբողջ աշխարհի ցրված հայերը կարող են միանալ ուրիշ ազգերին, այդ պատճառով, անհրաժեշտ էր երիտասարդ սերնդի կրթությունը ըստ քրիստոնեական հոգու և հայ ավանդության։ Հենց այդ նպատակով Մխիթարյանները դպրոցներ են ունեցել և մինչ այսօր էլ ունեն՝ Լոս Անջելեսում, Ստամբուլում, Բեյրությում և այլ վայրերում։ Միաբանության գրականան պարծանքը նրա բանասիրական վաստակն է։ Դրա մեջ մտնում է հայագիտության բոլոր լեզուները՝ պատմություն, աշխարհագրություն, եկեղեցու պատմություն, ճարտարապետություն, գիտություն և արավեստ։

Մխիթարյան միաբանության կայքից փոքրիկ թարգմանություն արեք:
Church And Monastery
Camillo Sitte, who was also a gifted painter, designed the whole interior of the church including the outstanding altar painting showing St Mary’s protection of Armenia. A particular remarkable piece is the side altar dedicated to St Gregory the Illuminator, designed by Theophil von Hansen, the architect of the Austrian Houses of Parliament in Vienna.

Another special feature is the Loretto-Chapel whose orientation towards the east was taken over from the old Capucine monastery. In this chapel there is the baroque miraculous picture “Mary with the Rose”. Fortunately the image was rescued intact from the perils of the Turkish siege of Vienna in 1683.

After restoration in 2011 the entire church now shines to its original splendor.
Situated in the ground floor of the monastery’s western wing, the Refectory was built 1837 according to the plans of the well reputed architect Joseph Kornhäusel. The most impressive element in the refectory is the monumental wall painting by Ludwig Ferdinand Schnorr von Carolsfeld “The Feeding of the Five Thousand”.

Եկեղեցի Եւ Վանք
Շատ տպաւորիչ է աւագ Խորանի հսկայ նկարը, որի հեղինակը Կամիլլօ Սիտտէն է, եւ ներկայացնում է Հայաստան աշխարհը Աստուածամօր պաշտպանութեան տակ: Արուեստի բազմաթիւ գործերի մեջ առանձնանում է Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչի խորանը, որը Վիեննայի խորհրդարանի ճարտարապետ Թէոֆիլ Ֆոն Հանսենի գործն է:
Առանձնայատուկ նշանակութիւն ունի Կապուչինների վանքից առնուած, դէպի արեւելք ուղղուած «Լորետտո» մատուռը: Այնտեղ է գտնւում բարոկկո ոճով «Աստուածամայրը վարդով», որը 1683թ.-ին փրկուել է թուրքերի ձեռքից:
2011թ. վերանորոգման աշխատանքներից յետոյ եկեղեցին ստացել է իր սկզբնական փայլը:
Վանքի գլխաւոր հատուածում, որ կառուցուած է 1837թ.-ին ըստ ճանաչուած ճարտարապետ Եոզեֆ Քոռնհոյզլի գծագրերին, գտնւում է ճաշարանը՝ Լուդվիգ Շնորր Ֆոն Կառոլսֆելդի 6×4 մետր մեծութեամբ հոյակապ իւղանկարով (Յիսուս 5 հացով 5000 հոգի է կերակրում):

Մուշեղ Գալշոյան

Նախագիծ <<Մուշեղ Գալշոյան>>
«Սպասում», «Մամփրե արքան», «Դավոն»
«Սպասում»

Կոմիտասը դուրս եկավ հյուրանոցից, վերարկուի օձիքը բարձրացրեց, ձեռքերը խոթեց գրպանները և արագ ու ճկուն քայլերով շարժվեց առաջ: Դեկտեմբերյան ցուրտ ձմեռ էր: Անցորդները հատուկենտ էին: Փողոցի շրջադարձում Կոմիտասը մի դրամապանակ նկատեց: Հնամաշ էր, պարունակությամբ աղքատ` եղած-չեղածը տասը ֆրանկ: Միանգամից գլխի ընկավ, որ կորցնողը խեղճ ու կրակ մեկն է: Որոշեց սպասել մտածելով, որ կորցնողը անպայման կգա: Սպասումը իրեն երիտասարդ ժամանակները հիշեցրեց: 1896 թ-ին Բեռլինի երաժշտանոցից դուրս գալուց կես մարկ էր գտել: Անորոշ վիճակում էր, ի՞նչ անել կես մարկով: Ու այդ կես մարկով վիճակախաղի տոմս գնեց և շահեց հարյուր մարկ: Այդ ժամանակ նա գրպանից հանեց հարյուր ֆրանկ, շտապ բացեց դրամապանակը և հարյուր ֆրանկը ծրարեց դրամապանակի խորքում: Մի քանի ժամ անցավ: Կոմիտասի մատները սաստիկ ցրտից սառցակալել էին: Ու եկավ նա…
Դեռատի կին էր` այր մարդու բաճկոնով, այր մարդու ոտնամաններով: Դեռատի կնոջ աչքերում բողոք կար, և հույսը լացի պես կախվել էր շուրթերից ու դողում էր: Կոմիտասը մեկնեց դրամապանակը՝ հորդորելով չբացել այն: Ապա խոնարհվեց և աննշմար քայլերով հեռացավ:
Երանի բոլորն էլ մտածեին Կոմիտասի նման: Նա կարծում էր, որ երբ հարյուր մարկ շահեց, հարյուր մարդ վշտացավ: Ու այդ պահին հարկ համարեց հարյուր մարկը՝ որպես պարտք, ծրարել կնոջ քրքրված դրամապանակի մեջ… Մինչդեռ կարող էր դրամապանակը նետել այն կողմ, պարունակությունը վերցնել ու հեռանալ….

«Դավոն»
«Դավոն» ստեղծագործությունը հենց Դավոյի մասին է, սասունցի փախստական մի քաջի, Զորավար Անդրանիկի լավագույն զինվորներից մեկի մասին: Ու այս համառ սասունցին Զորավար Անդրանիկին հակառակվել է ու մահվան դատապարտվել: Չնայած դրան՝ մնացել է նույն իր սկզբունքներին հավատարիմ սասունցին, ով մահվան ժամանակ շարունակում էր վեճը կյանքի ու մարդկանց հետ: Նա հիշում է իր ընկերներին: Մահվան եզրին է Դավոն, շրջապատել են նրան իր ընկերները, որոնց թվում էր նաև իր մարտընկեր Համզե Պչուկը: Միասին են կռվել, միասին հաղթանակներ տարել, միասին առաջնորդվել են «Ով զարկվեց՝ դավաճան է» սկզբունքով: Անդրանիկը, Պչուկը ու Դավոն միասին կռվել են Ցիցքարում ու Դավոն, մահվան մահճին պառկած, հիմա մտքով այնտեղ է: Ամեն ինչը միտքն է գալիս: Հիշում է առաջին սիրուն կնոջը, երեխաներին, հորը, Անդրանիկ փաշայի հրամանները, Ցից քարի կռիվը։ Նա համոզված է, որ անկախ թշնամու արձակած գնդակների, ինքը չի զարկվելու: Պչուկը հասկանում է ընկերոջ ցավը, ամուր սեղմում է ձեռքը: Դավոն էլ է սեղմում է Պչուկի ձեռքը, իսկ հետո քիչ-քիչ թուլացնում: Ձեռք սեղմումը թուլանում է, քանզի Դավոն հեռանում է…. Ա՜խ,երանի բոլորն էլ Դավոյի զինվորի կամքից ու համառությունից ունենային…

Ունկնդրե՛ք <<Դավոն>> հեղինակի ընթերցմամբ: Փորձե՛ք հատվածներ կարդալ և ձայնագրել:



⦁ Ի՞նչ ես կարծում՝ «Կանչը» ինչի՞ մասին է, ինչո՞ւ ես այդպես կարծում:
Զորոն, որն արդեն ունի մեծ գերդաստան, գտնում է իր մանկության տարիների սիրուն և հասկանում, թե ինչքան ժամանակ է կորցրել: Ծերունին, որը մանուկ հասակում սիրել էր այդ աղջկան, հիմա հայտնաբերում է, որ իր զգացմունքը նույնն է մնացել... Երկուսն էլ՝ ինչպես Զորոն, այնպես էլ նրա սերը՝ Ալեն, արդեն մեծ ընտանիքներ ունեն: Հյուր լինելով Ալեի տանը, ծերունին չի թաքցնում իր սերը և իրեն խենթի պես է պահում: Պատմվածքի կենտրոնական դրվագը Զորոյի մենախոսությունն է այն մասին, որ նա ոչ ձմեռ է ուզում և ոչ էլ ամառ: Նա ուզում է միայն գարուն, կյանք, սեր: Նա մեղադրում է ողջ աշխարհին, բոլորին, իր տղաներին ու հարսներին:
Հանդիպելով Ալեին, նա հասկանում է, որ հիմա պիտի հետ բերի այդ տարիները: Բաժանվում է կնոջից, որի հետ ապրել է ամբողջ կյանքը, առանձնանում է մի հին տանը: Գնում է իր սիրո ետևից: Զորոն որոշում է փախցնել Ալեին, չնայած որ վերջինս տուն-տեղ և ընտանիք ունի:
«Զորոն ավարտեց երգը, բայց, դեռ երգի հետ՝ տարուբերվում-ճոճվում էր, աչքերը դեռ գոց էին և այդպես ու հակված կանչեց՝ Ալեեեե՜…. Ե՞րգ էր, երգի վերջին ելևէ՞ջը, թե՞ իր պառավի անունը տվեց՝ տանտերը չհասկացավ: Ալեն բան ու գործ թողած՝ կուչ էր եկել սեղանի եզրին, չկար պահ առաջվա կայտառությունը, շուրթերի անկյուններում ծվարած գողտուկ ժպիտը չքացել էր, տխուր ու շիվար մի պստլիկ պառավ համերկրացուն էր նայում: — Ալեեեե՜,- Զորոն նայեց պատուհանից դուրս, լեռների վրա արևն արդեն հանգչում էր: - Արևմարք չեղներ մեջ աշխարհքին,- երգահանք շշնջաց Զորոն,- կեսօր ու արևմարք ու իրիկուն ու գիշեր չեղներ, ամառ ու ձմեռ չեղներ… Կպիտեր՝ թաք գարուն… Թաք գարուն ու առավոտ… Ու մեծնալ չեղներ, Ալե՛, էրեխան մնար էրեխա, ես՝ էն նախշուն քարի վրա, դու՝ շաղոտ կանաչների մեջ ու քո գլխին՝ ծաղկեպսակ ու քո գլխին՝ ծաղկեպսակ, Ալե՜… — Մա՛, քեզ հետ է:- Բոլորը սուս արած լսում էին ծերունու մենախոսությունը, և տանտիրոջ կրտսեր որդին հուզվել էր:- Քեռի Զորոն քեզ հետ է, մա՛… Նստի՛ր քեռի Զորոյի մոտ: Իսկ մայրը դժվարանում էր ոտքի ելնել: Տղան օգնեց մորը, բերեց քեռի Զորոյի կողքին նստեցնելու: -Յա՜, Մարաթուկ: - Զորոն ոտքի կանգնեց ու պառավին գիրկն աոավ: Հետո պառավը դեմքը սեղմել էր ծերունու կրծքին, իսկ Զորոն խոնարհել էր գլուխը, այտը հպել Ալեի մազերին և շեղ ու կիսախուփ նայում էր պատուհանից դուրս ու երգեցիկ կանչում. -Ալեե՜ե… Ալե, իմ հոգին, Ալեեեե՜…»

⦁ Պատմվածքը, քո կարծիքով, ինչո՞ւ է «Կանչը» վերնագրված, խոսքը ի՞նչ կանչի մասին է:
Կարծում եմ այն վերագրված է «Կանչը», քանի որ պատմվածքի քնարական հերոսը անհնդատ կանչում է իր սիրուն, կանչում է իր սիրած էակի անունը։

⦁ Դո՛ւրս բեր պատմվածքի քեզ հատկապես դուր եկած հատվածները և բարձրաձայն կարդա՛ դասարանում:
***
Է՜, ե՞րբ էր, էլի՝ գարուն, այսպիսի կապույտ ու փափուկ մի առավոտ կար, կապույտ  աշխարհ, Մարութա սարը կապույտ քողն ի դեմքին, ձորերն ու կիրճերը կապույտ երկնքով լցված, ծերպերին ու ձորաբերաններին թառած գյուղերի շունչը կապույտ էր, սանձը կտրած Տալվորիկի հևքից ձորը լցված կապույտը քլթքլթում էր… Մարութա սարի փեշին փռված գառներն ու ուլերը խլշկոտած ծանոթանում էին աշխարհի ու գարնան հետ. Մատղաշները դունչ ու լեզվով, վախվորած հայացքներով շոշափում էին քարերը, քարերի նախշուն մամուռները, հոտոտում էին հողի բույրը, սեզերից ու չոր փշերից խրտնում, ճնճղուկների ֆռռոցի վրա ծփում քարեքար… Մատղաշները ծանոթանում էին աշխարհի ու գարնան հետ, իսկ Զորոն՝ տասը-տասնմեկ տարեկան մի տղա կար՝ Զորոն կանգնած կապտաժեռ վեմին՝ պարսատիկը թափով պտտում էր, վը՜ժժ-վըժժ, և քարեր էր շպրտում դեպի ձորը: Հետաքրքիրը հենց այդ էր. Քարը սույլ ու թափով հասնում էր մինչև ձորը, իսկ ձորի վրա ուղեծիրը մեկեն կոտրվում էր, և քարը՝ քանց զարկված ագռավ, թպրտալով ընկնում էր ձորը:

⦁ Ծանոթացե՛ք Մուշեղ Գալշոյան գրողին, ընտրե՛ք որևէ պատմվածք, կարդացե՛ք:

Մուշեղ Գալշոյանը ծնվել է 1980 թվականին ու մեծացել Հայաստանի Թալինի շրջանում, բայց նրա մեջ մինչև կյանքի վերջը շատ ուժեղ մնաց սասունցի լինելու գիտակցությունը։ Նրա ծնողները սասունցի փախստականներ էին, որոնք Արևելյան Հայաստան հասնելով՝ բնակության վայր ընտրեցին Թալինը։ Հայրը կորցրել էր առաջին ընտանիքը կոտորածների ժամանակ։ Գալշոյանը կարծես ներծծել էր իր մեջ Սասնա երկրին վերաբերող բոլոր հուշերն ու տեղեկությունները, և հետագայում, երբ սկսեց գրել ջարդից վերապրած սասունցիների մասին, թվում էր, թե նա ինքը եղել էր նրանց հետ Սասնա լեռներում, ապրել նրանց խաղաղ կյանքը, ջարդի ու տեղահանության մղձավանջը։ Սովորել է Երևանի գյուղատնտեսական ինստիտուտում, աշխատել մասնագիտությամբ, ապա դարձել լրագրող։ «Ավանգարդ» թերթում և «Գարուն» ամսագրում աշխատած տարիներին, լրագրական հոդվածներին զուգընթաց, գրեց իր առաջին վիպակը՝ <<Ձորի Միրո>>, որը նրան բերեց հասուն գրողի համարում։ Ձորի Միրոն սասունցի փախստական է, որը կորցրել է ընտանիքը, բոլորի հետ հասել Թալին և տուն կառուցել։ Բայց նրա կառուցած տունը նայում է գյուղի հակառակ կողմը։ Միրոն խռոված է աշխարհից այն ամենի համար, որ կատարվեց իրենց հետ։ Աշխարհը չուզեց նրանց պաշտպանել, իսկ իրենք չկարողացան պաշտպանվել։ Եվ արժանապատվություն ունեցող, նահապետական բարձր ավանդույթներով դաստիարակված մարդն այլևս չի ներում իրեն և ուրիշներին իրենց հետ պատահածի համար։ Փախստականի կերպարի այսպիսի մեկնաբանությունը նորություն էր մեր արձակում։ Դրանից առաջ Հրաչյա Քոչարը գրել էր իր «Նահապետ» հայտնի վիպակը. նրա գլխավոր հերոսի ճակատագիրը շատ բանով է նման Միրոյի ճակատագրին, բայց նրա կերպարի մեջ ուրիշ բան է ընդգծում՝ կյանքը շարունակելու կարողությունը նույնիսկ եղեռնից հետո։ Իսկ Գալշոյանի հերոսի մեջ անցյալը շարունակում էր մխալ և ծնել դառնագույն հարցեր։ Միրոյի խռովելը նշանակում էր չհաշտվել իր ճակատագրի հետ։ Առհասարակ, այս անհաշտությունը դարձավ Գալշոյանի հերոսների ամենաբնորոշ գիծը։ Նրա ստեղծած կերպարները իսկական Սասնա ծռեր են, որոնք չեն համակերպվում մարդկային պայմանականությունների հետ, միշտ ձգտում են դեպի ակունքները, դեպի բնականը, մարդկային անխաթար, բնական հարաբերությունները և միշտ մտածում են այն մասին, թե ինչու չկարողացան պահել իրենց հայրենիքը, իրենց դրախտային Սասունը։ Գալշոյանը լավ պատմող էր, հետպատերազմյան հայ արձակի լավագույն պատմողներից մեկը։ Սուր դիտողականությամբ, չափի նուրբ զգացումով, նա պատմում էր իր հերոսների մասին, առանց պաթոսի, առանց մանրամասն նկարագրությունների, բայց ստեղծում էր գունեղ, տեսանելի կերպարներ։ Նրա պատմվածքները կարդացողներն անմիջապես պատկերացնում էին այդ համառ, «կող ունեցող» գեղջուկներին, որոնք, օրինակ, կարող էին «հերսոտել» ու քանդել նոր խփված փայտե հատակը, որովհետև սովոր էին ապրել հողի հետ անընդհատ ու անմիջական շփման մեջ, իսկ տախտակը կտրում էր նրանց հողից։ Մեկ ուրիշը կարող էր գիշերվա կեսին, քեֆից հետո, հետ գնալ հրավիրողի տունը և իր կենացը, որ ասել էր գինովցած վիճակում, ետ առնել, որովհետև մարդը արժանի չէր այդ կենացին։ Եվ այլն։ Բոլորն իրենց մեջ պահել են սասունցիական այս գծերը, որոնք փոխված, բնականությունից հեռացած աշխարհում նաև ծիծաղելի ու անտեղի են թվում։ Բայց նրա հերոսներին այդ չի շփոթեցնում։ Նրանք երբեք ծնկի չեն գալիս։ Իրենց կյանքի ցանկացած պահին նրաք կարող են ընդվզել կյանքի ու նրա այն օրենքների դեմ, որոնք աղավաղում են մարդու կյանքն ու կերպարը։ Նրա հերոսներից մեկը, արդեն ծերության հասած մարդ, բոլորովին պատահաբար գտնում է մանկական տարիների իր ընկերուհուն, որը ևս մեծ ընտանիքի, որդիների ու թոռների տեր է։ Երկրում Ավեն սիրահարված է եղել իր ընկերուհուն։ Եվ հիմա նա ուզում է ի կատար ածել իր մանկական երազանքը, որ ավերվեց ջարդով ու գաղթով, և... ծեր կնոջը առաջարկում է բաժանվել ամուսնուց ու ամուսնանալ իր հետ։ Այսպիսի արարքները կարող էին անբնական ու ծիծաղելի թվալ, բայց Գալշոյանը շատ լավ գիտի իր հերոսների հոգեբանությունը, նրանց խոսքն ու կենցաղը, և նրա պատմվածքներում նման արարքները ձեռք են բերում իմաստ և գեղեցկություն, երբեմն և էպիկական վեհություն։ Այն կրակը, որ վառվում էր Գալշոյանի հերոսների մեջ, վառվում էր իր՝ Գալշոյանի մեջ, և այս ներքին հոգեհարազատությունը շատ էր օգնում նրան իր կերպարներն ստեղծելիս։
Հիշատակված պատմվածքները մտնում են «Մարութա սարի ամպերը» շարքի մեջ, որը Գալշոյանի լավագույն գործը եղավ։ Եվ դրանց մեջ լավագույններից մեկը, թերևս լավագույնը, «Դավոն» պատմվածքն է։ Դավոն ևս սասունցի փախստական է։ Եղել է զորավար Անդրանիկի բանակում, նրա լավագույն զինվորներից մեկը։ Բայց երբեմն չի հնազանդվել նաև Զորավարին։ Ու մի անգամ Անդրանիկը նրան նույնիսկ մահվան է դատապարտել, բայց Դավոն մնացել է նույն համառ, իր սկզբունքներին հավատարիմ սասունցին։ Ու մեռնելու պահին նա հիշում է իր ամբողջ կյանքը, իր ընկերներին, և շարունակում է իր վեճը աշխարհի ու մարդկանց հետ։ Այս պատմվածքում Գալշոյանի խոսքը ճշգրիտ է, բայց հագեցած ներքին քնարականությամբ, հուզականությամբ։ Պատմվածքին յուրահատուկ գրավչություն է տալիս սասունցիների բարբառը, որ Գալշոյանը հրաշալի գիտեր և վարպետորեն վերստեղծում է այս պատմվածքում։ Մուշեղ Գալշոյանը մահացավ 1980-ին, հրացանի պատահական կրակոցից, հայրենի դաշտում։ Այդ կրակոցը շատ նման էր այն կրակոցին, որից սպանվեց իր հերոսներից մեկը՝ հովիվ Առաքելը։ Ինչպես Առաքելին, այնպես էլ Գալշոյանին հանգիստ չէր տալիս ֆիդայիների՝ իր այնքան սիրած ազատամարտիկների հիշատակը, և հրացանի այդ պատահական կրակոցների մեջ անպայման կյանքն ինքը խորհրդանշական իմաստ է դնում՝ ընդգծելով Գալշոյանի ու հերոսի հավատարմությունը, կապը ֆիդայական ավանդներին։

⦁ Կարդացած պատմվածքը բանավոր ներկայացրե՛ք դասարանում:
Մուշեղ Գալշոյան - Ծեր Մամփրեն

⦁ Փորձե՛ք վերլուծել պատմվածքը: Դժվարանալու դեպքում՝ գրավո՛ր վերապատմեք:
Ծեր Մամփրեն հետևում է, թե ինչպես իր թոռնուհին, որը սովորում է երրորդ դասարանում, իր կրտսեր եղբորը ծանոթացնում է հայոց այբուբենին: Մամփրեն ունի իր հիշողությունը: Թե ինչպես է իր գյուղում փոքր ժամանակ այբուբեն սովորել: Բայց նա հայոց տառերը միայն անգիր գիտի: Գրքով կարդալ չի կարողանում: Թոռնուհին սկսում է տառերը սովորեցնել նաև պապին։ Մամփրեն այբուբեն է սովորել Արևմտյան Հայաստանում ապրելու տարիներին: Դա վարժապետ Հարությունի դպրոցում էր։ Նա հիշում է, որ վարժապետը կարմիր տառեր էր ասեղնագործում սպիտակ պաստառի վրա։ Տառերը կարմիր էին, որովհետև Մաշտոցը տառերն իր սրտից է հանել, դրանք թրծվել են արևով ու մասնակցել են սրբազան պատերազմների։ Վարժապետ Հարությունն ասեղնագործում էր, աշակերտները բարձրաձայն կրկնում էին այբուբենը։ Սակայն տառերը գրել սովորել չհասցրին։ Պատերազմ սկսվեց, հայերը բռնեցին գաղթի ճամփան։ Միայն տարիներ անց գյուղում անգրագիտության վերացման համար լիկկայան բացեցին, սակայն Մամփրեն թողեց ուսումը աննշան պատճառով։ Իսկ հիմա ահա որոշում է սովորել: «Եվ գյուղը դրնգաց. Մամփրեն որոշել է տառաճանաչ դառնալ։ Մամփրեն՝ ութսունին մոտ, ութսուն տարի առանց գրի յոլա է գնացել, իսկ ահա որոշել է գրել-կարդալ սովորել»։ Թոռնոհու հետ սկսում է գրել սովորել. «ջուխտակ առվակ կողք-կողքի սարից կիջվարեն-կթափվեն պստիկ առվակի մեջ, ու առվակներն ավելի կլցվեն ու ավելի կբարձրանան ու աջակողմյան առվակից պստիկ մեկ առվակ ճոթ կտա դեպ աջ ու քչիկ կերթա ու էլի կդառնա իջվար։ Էս քեզ մեծտառ Ա»։ Գարնանը Մամփրեն արդեն գիտի բոլոր տառերը, որոնց կոչում է հայոց զինվորներ։ Մամփրեն չի սիրում միայն «Ք» և «Թ» տառերը, որոնք կապում է քրդերի ու թուրքերի հետ: Հատուկ վերաբերմունք ունի «Ֆ» տառի նկատմամբ: Ասում է, թե այս տառի ուղիղ գիծը մի առու է, որի վրա եկել ու փաթաթվել է վիշապը: Բոլոր տառերի մեջ տեսնում է առուներ: Որքան և որքան ճշմարտություններ ունի ասելու Մամփրեն։ Ափսոս, հազար ափսոս, որ գրերի հետ ուշ ծանոթացավ — օր ծերություն։

Գնեոս Պոմպեոս

Համաձայն առավել տարածված կարծիքի՝ Գնեոս Պոմպեոսը ծնվել է մ․թ․ա․ 106 թվականի սեպտեմբերի 29-ին։ Նրա ծննդյան ճշգրիտ ամսաթիվը որոշվել է Վալլեյ Պատերկուլի ու Պլինի Ավագի՝ ծննդյան օրը մահվան ու երրորդ հաղթանակի մասին վկայության հիման վրա։ Նա հռոմեական զորավար է և քաղաքական գործիչ։  Հայտնի է Պոմպեոսների մի քանի տոհմեր։ Այն Պոմպեոսները, որոնց տոհմից սերում էր Գնեոսը, ոչ թե լատինական ծագում ունեին, այլ սերում էին պլեյբեյների տոհմից, ովքեր բնակվում էին Ապենինյան թերակղզում՝ Ադրիատիկ ծովի ափին գտնվող Պիցեն վայրում։ Պոմպեոս տոհմանունը ծագմամբ մոտ է համարվում Կամպանի տեղանվանը։ Հավանական է, որ անունը ծագում է օսկսյան լեզվի` «հինգ» նշանակող արմատից, իսկ -eius վերջավորությունը երբեմն դիտարկվում է որպես Էտրուսկյան լեզվի ազդեցություն։ Այս տոհմի, սակայն այլ ճյուղի առաջին հայտնի ներկայացուցիչը Կվինտ Պոմպեուսն է, ով կոնսուլ է եղել մինչ մ․թ․ա․ 141 թվականը։ Սեկստ Պոմպեուսը՝ Գնեուսի պապը, մ․թ․ա 118 թվականին Մակեդոնիայում մասնակցել է կելտերի դեմ մղված մարտերին (հավանաբար եղել է պրետոր) և սպանվել է մարտում։ Պոմպեուսի հայրը՝ Գնեուս Պոմպեուս Ստրաբոնը, եղել է հայնտի զորավար ու կոնսուլ մ․թ․ա․ 89 թվականը։ Մ.թ.ա.78-77 թթ.-ին Պոմպեուսը մասնակցել է ծերակույտի դեմ կոնսուլ Մարկոս Լեպիդոսի, մ.թ.ա.77-72 թթ.-ին՝ Սերտորիոսի խռովություններին, մ.թ.ա.71 թ.-ին՝ Սպարտակի ապստամբության ճնշմանը։ Մ.թ.ա.70 թ.-ի համար ընտրվել է կոնսուլ, վերացրել Սուլլայի մի շարք օրենքներ։ Մ.թ.ա.66 թ.-ին նշանակվել է արևելյան զորքերի գլխավոր հրամանատար, պարտության է մատնել Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ VI Եվպատորին։ Հաղթանակի հետևանքով կազմակերպել է հռոմեական երկու նոր պրովինցիա՝ Պոնտոս և Բութանիա, Ասորիք։ Երբ ծերակույտը մերժել է հաստատել Պոմպեոսի միջոցառումները արևելքում և հողաբաժիններ հատկացնել նրա զինվորներին, Պոմպեոսը դաշնակցել է Հուլիոս Կեսարի և Մարկոս Կրասոսի հետ։ Մ.թ.ա.55 թ.-ի համար կրկին ընտրվել է կոնսուլ, այնուհետև եղել Իսպանիայի կառավարիչ։ Մ.թ.ա.53 թ.-ին եռապետության կազմալուծումից հետո մերձեցրել է օպտիմատներին։ Մ.թ.ա.52 թ.-ին ընտրվել է միանձնյա կոնսուլ։ Մ.թ.ա.50 թ.-ին նշանակվել է զորահրամանատար՝ Հուլիոս Կեսարի դեմ պայքարելու համար։ Մ.թ.ա. 48 թ.-ին Դիռաքիոնի մոտ պարտության է մատնել Կեսարին, սակայն Փարսալոսում ջախջախվել է և փախել Եգիպտոս, ուր Պտղոմեոս XIII Դիոնիսոսը, Պոմպեոսը պատանության շրջանում ունեցել է բավականին գրավիչ արտաքին։ Հաճելի արտաքինը միանում էր վեհության ու մարդասիրության հետ։ Փափուկ, հետ տված մազերը և աշխույժ արտաքինը և աշխույժ, փայլփլուն աչքերը նրան տալիս էին Ալեքսանդր արքայի պատկերների նմանությունը։ Սկզբում, երբ Պոմպեոսին տալիս էր այդ հերոսի անունը, նա չէր հրաժարվում դրանից։ Պոմպեոսը, ոչ ոքի կողմից նշանակված չլինելով, սեփական նախաձեռնությամբ իրեն օժտեց զորավարի լիազորություններով։ Կարճ ժամանակահատվածում նա հավաքեց երեք լրիվ լեգեուն և շարժվեց դեպի Սուլլան։ Պոմպեոսի դեմ հանդես եկան զորավարներ Կարինասը, Ցերխոսը և Բրուտոսը։ Պոմպեոսը հավաքելով իր ուժը մի կետում, հեծելազորի գլուխն անցած հարձակվեց Բրուտոսի վրա։ Քաղաքները սկսեցին օգնել Պոմպեոսին, նրա վրա հարձակվեց կոնսուլ Սկիպիոնը, բայց նրա զորքը վերջինիս Պոմպեոսի կողմը։ Կարբոնի զինվորները ևս անձնատուր եղան Պոմպեոսին։ Մի շարք ճակատամարտերից հետո նա ներխուժեց Գալլիա և սխրագործություններ կատարեց։ Սակայն ըստ Մովսես Խորենացու, Պոմպեոսը Հայաստան չի ներխուժել, այլ Տիգրանի դեմ ուղարկել է իր զորավարին, որը չի համարձակվել ընդհարվել Հայոց թագավորի հետ։ Գնեուսը պոետ-սատիրիկ Գայ Լուցիլիի աղգականն էր. վերջինիս քույրը եղել է Գնեուսի տատը կամ մայրը։ Չնայած տոհմի երեք սերունդների ներկայացուցիչների քաղաքական հաջողություններին՝ Հռոմի պատմության մեջ ունեցած դերով Պոմպեոսների ընտանիքն ավելի մոտ էր հեծյաներին, քան ազնվականական ընտանիքներին, որոնք ունեին բազմադարյա պատմություն։

Նահապետ Քուչակ

Առաջադրանքներ
Համացանցից ձեռք բերել տեղեկություններ։

Նահապետ Քուչակի ծնունդը ենթադրաբար դրվում է 1490-ական թվականների սկզբներին, իսկ մահը, համաձայն հայրենի գյուղի սուրբ Թեոդորոս եկեղեցու պատի տակ պահպանված շիրմաքարի արձանագրության, եղել է 1592 թվականին։ Այս ժամկետները լիովին համընկնում են իր հասակի մասին նրա թողած հիշատակարանի բովանդակությանը։

Ես Քուչակս եմ վանեցի,
Ի գեղէն Խառակոնիսայ,
Լըցեր եմ հարիւր տարին,
Էլ չի գար մտքիկս ի վերայ....

Քուչակի մասին միջնադարում ստեղծվել են տարբեր ավանդություններ։ Ըստ դրանցից մեկի՝ Քուչակն իր երգերի մոգական զորությամբ բուժել է թուրքական սուլթանի՝ անբուժելի հիվանդությամբ տառապող տիկնոջը, որի համար սուլթանը, Քուչակի ցանկությամբ, Կոստանդնուպոլսից մինչև Խառակոնիս կառուցել է տվել յոթ կամուրջ, յոթ եկեղեցի և յոթ մզկիթ։ Համաձայն մեկ ուրիշ ավանդության՝ Նահապետ Քուչակն իր համագյուղացիներին հրավիրում է գյուղի եկեղեցու մոտ, իսկ ինքը, բարձրանալով վանքի կատարը, ասում է, թե իրեն ցած է նետելու, որտեղ ընկնի, այնտեղ էլ թող թաղեն իրեն։ Գյուղացիները, կարծելով, թե նա կատակ է անում, չեն հավատում նրա խոսքին։ Իսկ նա իսկույն ցած է նետվում ու մեռնում։ Ընկած տեղն էլ՝ եկեղեցու պատի տակ, թաղում են նրան։ Հին գրչագրերում Քուչակի անունով պահպանվել է ինը բանաստեղծություն։ Ոչ մի ընդհանրություն չունեն միջնադարյան հայրենների հետ, որոնք, սկսած 1882 թվականից, որոշ հրատարակիչների ու գրականագետների կողմից, առանց որևէ լուրջ հիմնավորման, վերագրվում են Քուչակին։ Բացի այդ՝ դեռ չի հայտնաբերվել հայրեն պարունակող որևէ հին ձեռագիր, որում հայրենների որևէ շարքի հեղինակ վկայվի Նահապետ Քուչակը։

Երբ են ստեղծվել Քուչակի վերագրված հայրենները, դրանց հեղինակների հարցը

Մեզ հայտնի 500 հայրենները ստեղծվել են 13-ից 14-րդ դարերից ի վեր, արևմտահայ
քաղաքային միջավայրում՝ Ակն, Վան, Խարբերդ։ Հայրենների հեղինակ է համարվել Վանի Խառակողիս գյուղում ծնված՝ Նահապետ Քուչակը։

Որոնք են սիրո հայրենների ներքին բովանդակային առանձնահատկությունները

Քուչակյան հայրենները հիմնականում սիրո երգեր են: Հեղինակն իր սիրտը համարում է սիրո օրրան կամ ակունք, որից բխում է սերը և տարածվում աշխարհով մեկ.

Երբ սերն ի աշխարհ եկավ,
եկավ իմ սիրտըս բնակեցավ,
Ապա իմ սրտես ի դուրս՝
երկըրե երկիր թափեցավ...

Ամեն մարդ չէ, որ ընդունակ է սիրելու, դիմանալու սիրո ուժին: Սիրում են տառապելու ունակ զորեղ հոգիները: Սիրո այդ տառապանքն այնքան հրապուրիչ ու ցանկալի է, որ մարդն ինքնակամ գնում է դեպի թակարդը:

Ինչ են արտահայտում պանդխտության հայրենները

Հայրենները ժողովուրդը սիրում է կապել նաև կորցրած հայրենիքի հետ, այդ պատճառով էլ ավելի շատ տարածված են պանդխտության ու սիրո, մանավանդ պանդուխտի սիրո տաղերը:

Հայրեններ
Հայ ազգային բանաստեղծության ամենատարածված ոտանավորի տեսակը եղել է հայրենի կարգը (չափը), որը ծագել է վաղ անցյալում։ Հայրենի կարգը 15 վանկանի բանաստեղծությունն էր 7/8-րդ բաժանումով։ Դեռևս 10-րդ դարում Գրիգոր Նարեկացին, այս չափը օգտագործել է իր Մատյան Ողբերգության պոեմի մի գլխում։ Միջնադարյան քննարերկության մեջ հայրենի կարգով ստեղծվել են հիմնականում քառատող երգեր, որոնք կոչվում են հայրեններ։

Ավետիք Իսահակյան

Ուսումնական մեդիափաթեթ

Ավ․ Իսահակյանի Վիրտուալ թանգարանից հատկապես որ ցուցանմուշը հավանեցիր, ինչու։

Տեսնելով Ավ․ Իսահակյանի Վիրտուալ թանգարանը շատ հավանեցի։ Սակայն հատկապես ինձ դուր եկավ թանգարանի բնական շարունակությունը՝ Իսահակյանի ծաղկաշատ այգին։ Այգում գտնվում է Ռաֆայել Իսրայելյանի  նախագծած նստարանը, որը շատ գեղեցիկ էր։ Նստարանը վարպետին նվիրել էին 80-ամյակի առթիվ։ Իսկ 100-ամյակի նախօրեին այգում տեղադրվեց Նիկողայոս Նիկողոսյանի կերտած` Իսահակյանի բրոնզաձույլ կիսանդրին և Նորայր Կարգանյանի նախագծած տուֆակերտ հուշապատը:

Առցանց բառարանների օգնությամբ բացատրել բանաստեղծությունների անծանոթ բառերը։

Հորդ - առատ
Մրահոն - սև հոնքերով
Սեգ - հպարտ
Ապարանք - պալատ
Երկնասույզ - երկնքի մեջ սուզված
Բամբիշ - թագուհի
Հեզասահ - մեղմ
Նիրհ - քուն
Վաղանցիկ - հեռացող


Տեղեկություններ քաղել Ռավեննայի և Ռեալտոյի կամուրջի մասին, բանավոր ներկայացնել։

Ռավեննան իտալական քաղաք է Էմիլիա-Ռոմանյա նահանգում։ Ադրիատիկ ծովից գտնվու է 10 կմ հեռավորության վրա։ 402 թվականից հետո եղել է Արևմտյան Հռոմեական կայսրության, օստգոթերի թագավորության, Հռավեննայի էկզարխատի և լանգոբարդների թագավորության մայրաքաղաքը։ Իտալական Ռավեննա քաղաքում է թաղված Դանթե Ալիգիերին։

Ռիալտոյի կամուրջը  Վենետիկի ամենահայտնի կամուրջներից մեկն է։ Մեծ Ջրանցքի չորս կամուրջներից առաջինն ու ամենահինն է։ Բաժանարար գիծ էր համարվում Սան Մարկոյի և Սան Պոլոյի շրջանների համար։ Կամուրջն առաջին անգամ կառուցվել է 1181 թ. Նիկոլո Բարատիերիի կողմից։ Ներկայիս տեսքով միակամար քարե կամուրջը կառուցվել է 1588-1591 թթ. ճարտարապետ Անտոնիո դը  նախագծով։ Կամուրջի երկարությունը 28 մետր է, առավելագույն բարձրությունը կենտրոնական մասում՝ 7,5 մետր։ Հենվում է 12 հազար ցցերի վրա, որոնք մխրճված են ջրանցքի հատակը։ Կամրջի վրա տեղակայված են 24 առևտրային տաղավարներ, որոնց կենտրոնում բաժանում են կամրջի երկու կամարները։

Ի՞նչ եք կարծում, բանաստեղծությունը ինչո՞ւ է կոչում «Ռավեննայում»: Պատասխանը փորձեք հիմնավորել:

Կարծում եմ բանաստեղծությունը կոչվել է Ռավեննայում, որովհետև Իսահակյանը գրում է այնտեղից և միգուցե նա Ռավեննան նմանեցրել է Արարատին։

Գրավոր շարադրի՛ր՝ ինչ նյութերի ծանոթացար, ինչ իմացար Ավ. Իսահակյանի մասին:

Ծանոթացա Իսահակյանի վիրտուալ տուն-թանագրանի հետ, տեսա նրա ֆոտոալբոմը, լուսանկարները, կարդացի հետաքրքիր դեպքեր Իսահակյանի կյանքից։ Կադացի մի քանի նյութեր և բանաստեղծություններ։

Վերլուծի՛ր Ավ. Իսահակյանի՝ քեզ հատկապես դուր եկած բանաստեղծությունը կամ բանաստեղծությունները:

Շատ հավանում եմ Իսահակյանի <<Մի մրահոն աղջիկ տեսա>> բանաստեղծությունը։ Կարծում եմ Իսահակյանը  տեսել է մի աղջկա ռեալտոյի կամուրջին կագնած, սիրահարվել, և գրել բանաստեղծություն նրա մասին, թե ինչպես է տեսել աղջկա գեղեցիկ մազերը, աչքերը։



Ձայնագրության բանաստեղծություններ

Ակսել Բակուց` Սպիտակ ձին (փոխադրություն)

Երեկոյան, երբ ժամհարը քաշում է եկեղեցու զանգերը, Շարմաղ բիբին բացում է խրճիթի ծանր դուռը: Իրիկնապահի զանգերն ավետում են անանձնական անդորր: Նա կանգնում է դռան շեմքին, կարծես թե տեսնելով զանգերի տխուր ղողանջները, և հավատում, որ դրանց հետ երկնային մի օրհնություն է ներս մտնում՝ քսվելով հին տան սևացած քարերին: Մի երեկո, երբ զանգերը դարձյալ ղողանջում են, հանկարծ մի ահարկու ձայն է որոտում, և տանեցիներին թվում է, որ գզիրի խռպոտ ձայնը բոթ է գուժում: Նա հայտնում է, որ թագավորի հրամանով հաջորդ առավոտ ամեն ձիատեր ձիով քաղաք գնա: Երեխաների հարցին, թե ինչու է թագավորը այդքան ձի հավաքում, հայրը՝ Սիմոնը, պատասխանում է, որ պատերազմ է, «մարդ են ջարդում, ձիերն են կոտորում: Ժողովուրդ, տու´ր… Թագավորի հրաման ա»: Սիմոնին մտահոգում է այն հարցը, արդյոք Ցոլակը՝ նրանց ձին, կհամապատասխանի պահանջներին և արդյոք նրան կտանեն: Հակառակի պես Ցոլակը շատ լավ ձի է, առողջ է ու փարթամ: Ասում են, թե մի հին և ազնիվ ցեղի շառավիղն է: Սիմոնը գնել էր երկու տարի առաջ՝ փոխարենը տալով էշը, մի անմայր հորթ, մի կարպետ և երկու բեռ ցորեն: Ձին ունի կապտավուն մորթ, որի վրա, ինչպես աստղերը, ցրված են սպիտակ նշաններ: Մտածում է՝ արդյոք բոյը կարճ չի, ռուսի ղազախը կարող է նստել նրա վրա: Այսպես Սիմոնը հուսադրում է իրեն, թե ձիուն չեն տանի: Հաջորդ առավոտ Շարմաղ բիբին, կինը, դուստրը՝ Շողերը հրաժեշտ են տալիս Ցոլակին. բոլորը արտասվում են, տխուր են: Հեկեկալով գալիս է նաև փոքրիկ Երեմը, կանչում հորը, որն արդեն հեռացել է Սաքու տղայի հետ, որպեսզի միանա ուրիշ ձիավորների: Ձիավորների թվում են դարբին Ավագի տղան՝ շիլ Իվանը, Շուղունց Աքելը, Գիլանց Մուքին և այլոք: Խոսում են պատերազմի և նրա արհավիրքների մասին, նրանց հարազատների, որոնք նամակներ են գրել. մեկը հիվանդանոցից, ոտքն է վիրավոր, մյուսը մի ամիս է ծմակի մեջ է, գիշեր-ցերեկ թոփերը տրաքում են: Իվանն ասում է, որ շարքով գնան, տեսնի՝ ով է ետ մնացել: «Աբրահամի ձին չկա՝ էն ա բազարում, Իսախանենց ձին՝ ոտը գելը ցրիվ ա տվել, մեկ էլ Կոստանդ աղայի սպիտակ ձին»: Իջնում են հանգստանալու: Հացը թրջում են պաղ ջրի մեջ, ուտում: Սիմոնը լուռ է: Հեռվից գալիս է Կոստանդ աղան սպիտակ ձիով: Բոլորը հիանում են հրաշալի ձիով, թվում է, թե ոտները չեն դիպչում գետնին, պայտերը զրնգում են օդի մեջ: Ձիավորը միաձույլ է ձիու հետ և թվում է, թե արևմուտքի գորշ ամպերի պատվանդանից պոկվել է մարմարիոնե մի հեծյալ և արշավում է որպես չքնաղ տեսիլք: Կոստանդ աղան բացատրում է, որ չի կարողանում ձիու գլուխը պահել, ձեռքերը կոտորում է: Տղաներից մեկն առաջարկում է պահել, և Կոստանդը ուզում ինչ-որ բան ասել, բայց սպիտակ ձին հասկանում է դա և խոսքը կիսատ է մնում: Գյուղացիները տեսնում են սպիտակ ձիու ամեհի ոստյունը: Հրեղեն ձի են անվանում նրան: Ապա շարունակում են իրենց ճանապարհը: Հասնում են քաղաք: Հրապարակում ասեղ գցելու տեղ չկա: Կան հազար գույնի ձիեր՝ որձ, էգ, ծանրած և ծեր, քուռակներով և դեռ անծին, թամբած ու մերկ: Հրապարակի մի անկյունում տախտակներից շինած փոքրիկ բարձրության վրա, սեղանի շուրջ նստել են իշխանավորները, ապա, նրանցից հեռու, ոտքի վրա, ստորադաս պաշտոնյաները: Նրանք որոշում են ձիու և ձիատիրոջ բախտը հետևյալ կերպ. կարդում են ազգանունը,  տվյալ մարդը ձիու սանձը բռնած առաջ է գնում, ձիուն տնտղում են, ատամները նայում, թղթի վրա նշումներ անում: Մի վայրկյան խորհրդակցելուց հետո սեղանի մոտ նստած պրիստավը ձեռքով նշան է անում՝ եթե բազմության կողմը, ուրեմն ձին անպետք է, եթե ռուս զինվորների կողմը, ապա մոտենում են, ձիուն նոր սանձ հագցնում, տանում, իսկ տիրոջը տալիս են հին սանձը և թղթի կտոր՝ վրան նշանակված ձիու գինը և նախկին տիրոջ  ազգանունը: Սիմոնը մի ծանոթ թուրքից տեղեկանում է, որ միայն այն դեպքում են ձին անպետք համարում, եթե ոտքն է կոտրած կամ խորը վերք ունի: Սիմոնը Ցոլակին տանում է հեռու, իբր ջուր տալու և գետակի մեջ չեչաքարով այնքան է քսում կենդանու մեջքին, որ մաշկը պլոկվում է, արյուն է գալիս, վերք բացվում: Ձին սկզբում չի կարողանում դուրս գալ ջրից, Սիմոնը հանում է, արյունը մաքրում, վերքը ծածկում տիղմի բարակ շերտով, ջրախոտերով, ապա շտապ համետում ձին ու գնում հրապարակ: Հերթը հասնում է իրենց գյուղի ձիավորներին: Լսում են Կոստանդի ազգանունը և զարմանում, քանի որ նա իրենց հետ չէ: Բայց հեռվից տեսնում են, թե ինչպես է Կոստանդը՝ լղար մեջքը փոս ընկած, մոխրագույն մի ձիով մոտենում իշխանավորներին: Կարծես թե նույնիսկ չեն նայում նրա կողմը, ձեռքը վերևից նշան է տալիս, որ Կոստանդն ու ձին հեռանան հրապարակից: Ապա գնում է Սիմոնը: Նայում են վերքը: Սկզբում կարծում է, թե հաջողվեց, բայց Ցոլակին տանում են, միայն թե անասնաբույժը մատը թափ է տալիս Սիմոնի վրա: Հայհոյում է: Ցոլակի երկար պոչը կտրում են, և նա կարծես դառնում է ղազախի ձի: Գնում են տուն: Ազատվում են միայն ութ ձի, որոնց վրա բարձում են մնացած ձիերի համետները: Սրանք հազիվ են քայլում բեռան տակ: Ճանապարհին նորից են տեսնում Կոստանդ աղային սպիտակ ձիու վրա: Այն մի պահ ցոլում է մթնող արևի շողերում և չքանում դեպի նարնջագույն ամպերը: Կեսգիշերին տուն են հասնում: Աղջիկը միամտորեն հարցնում է, թե ուր է Ցոլակը: Պառավը լալիս է: Հետո շատ երեկոներ են անցնում, և զանգեր զարկում, բայց Շարմաղ բիբին այլևս դուռը չի բացում և զանգերի ղողանջը որպես անանձնական օրհնություն ներս չի մտնում նրանց սև խրճիթը…        

Կոմիտասը լեգենդ է, հեռավոր առասպել...

komitas_8
«Կոմիտասը ինձ համար հիմա լեգենդ է, հեռավոր առասպել, և նրա կյանքն ու փառապանծ գործը մի չքնաղ հրաշապատում»: Ասել է Ավետիք Իսահակյանը: Իսահակյանը պատմում է, որ նա և Կոմիտասը երկար ժամանակ ապրել են իրար հետ, նույն հարկի տակ: Նա ասում է, որ Կոմիտասը միշտ եղել է մեր ժողովրդի հպարտությունը, և այդպես էլ կմնա: Նա է հայտնագործել մեր ազգային երգը: Հիմն է դրել ազգային երաժշտական կուլտուրայի: Ուր որ հայ կա, այնտեղ է և Կոմիտասի երգը: Նրա երգով մեր ժողովուրդը ավելի գիտակցաբար զգաց իրեն, ավելի կապվեց իրար հետ, ինքնաճանաչեց: Հայ հասարակությունը զգաց աշխատավոր ժողովրդի վիշտն ու հրճվանքը, նրա աշխատանքի պաֆոսը, նրա սերը դեպի իր հայրենի բնությունը:

Խաչատուր Աբովյան` Վերք Հայաստանի

Картинки по запросу խաչատուր աբովյան
Աբովյանը ներկայացնում է Լիդացվոց Կրեսոս թագավորին, ով իրեն աշխարհի ամենաբախտավոր մարդն էր համարում, սակայն ահա  հայտնվում է Կյուրոս զորականի առաջ: Արդեն ուր որ է՝ իր թուրն ուզում է իր սիրտը խրել, որ պարսիկն իրեն չսպանի, հանկարծ թագավորի միամոր որդին, որ քսան տարի չէր խոսել, ասում է Կյուրոսին՝ «Անօրե´ն, էդ ո՞ւմ ես սպանում, քաշիր թուրդ ետ, չե՞ս տեսնում, որ առաջիդ Կրեսոս ա, աշխարքի տե՞րն ա»: Զորականի ձեռքերը թուլանում են, և թագավորն իր գլուխն ազատում է: Քսան տարեկան լալ որդին հորը փրկում է: Այսպես որդիական սերը ջարդում ու փշրում է բնության դրած կապանքը: Հեղինակն ամեն օր մտածում է ազգի կորցրած փառքի ու մեծության, առաջին հիանալի թագավորների, իշխանների գործի ու կյանքի, ընտիր ազգի աննման բնության ու քաջությունների մասին: Հայկը, Տրդատը, Լուսավորիչը քնած տեղն իրեն ասում են, որ ինքն իրենց որդին է: Եվրոպա թե Ասիա՝ իրեն անդադար ձայն են տալիս, թե Հայկա զավակն է, Նոյան՝ թոռը, Էջմիածնա՝ որդին, դրախտի՝ բնակիչը: Սիրտը ցավում է, չգիտի ինչ անել. գանձ չունի, որ գործով ցույց տա իր ուզածը, անունն էլ մեծ չէ, որ ասածը տեղ հասնի: Գրքերը գրաբար են, նոր լեզուն՝ անպատիվ, սրտի եղածը չի կարող խոսքով ասել: Ինչ գիրք ասես որ չի սկսել թարգմանել ու կիսատ թողել, այնքան է գրաբար գլխից դուրս տվել, որ մի մեծ գիրք էլ դա կդառնա: Երեխաներ ունի: Բայց նրանք էլ հայերեն չեն հասկանում, թեև սիրում են կարդալ ռուսերեն, գերմաներեն ու ֆրանսերեն: Ցավ է զգում, որ նրանց օտար լեզուն ավելի է դուր գալիս, բայց մյուս կողմից դա բնական է, քանզի կարդում են այնպիսի երևելի մարդկանց գործերը, որոնք գրավում են մարդու սիրտը: Ցավ է զգում, որ եվրոպացիները մտածում են, թե հայը երևի սիրտ չունի, որ այդքան բաներ են գլխով անցել ու մի մարդ դուրս չի եկել, որ մի սրտի բան գրի, ինչ կա՝ եկեղեցու վրա է, աստծու ու սրբերի: Իսկ հեթանոս Հոմերի, Հորացի, Վիրգիլի և Սոֆոկլեսի գրքերը երեխաների գլխների տակ է, քանի որ դրանք բոլոր աշխարհի բաներ են: Զարմանում է, թե Նարեկին թողած, ինչպե՞ս են այլ գրքեր հավանում: Գիտի, որ այս ազգն այն չէ, ինչ ասում են, միայն թե ինչպե՞ս դա հասկացնել: Լավ գիտի, որ թե´ օսմանցվի, թե´ ղզլբաշի երկրի հունարեն իմացող խելոք մարդիկ, աշուղներն ու ոտանավոր գրողները հայ են եղել: Քեշիշ օղլին ու Քյոռ օղլին բավական են: Նաև Գիրգոր Թարխանովին, որի նմանը նույնիսկ Եվրոպայում չկա: Եթե գրի ռուսերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն կամ անգամ գրաբար, տասը մարդ հազիվ հասկանա: Մտածում է մի կողմ թողնել քերականություն, ճարտասանություն, տրամաբանություն ու աշուղ դառնալ: Մտքին է գալիս ջիվան Աղասին, նրան է ընտրում իր վեպի հերոս: Հայոց լեզուն փախչում է, ինչպես Կրեսոսը. Աղասին բացում է նրա 30 տարվա փակ բերանը: Զրուցում է դոքտոր Աղաֆոն Սմբատյանի հետ: Կարդում է գրածը: Սմբատյանը հորդորում է շարունակել: Հայաստան հրեշտակի պես կանգնել է առաջը, իրեն թև է տալիս: Ողջ գիշերը նրան թվում է, թե նստած գրում է, երանի է տալիս, թե այդ մտքերը ցերեկն էլ միտը ընկնեին: Քանի դեռ բերանում լեզու կա, փորում՝ սիրտ, լեղապատառ ձայն կտա՝ «Էդ ո՞ւմ վրա եք թուր հանել, հայոց մեծ ազգին չե՞ք ճանաչում»: Որոշում է իր թոթով նոր հայերենով գնալ իր վեպի հերոսի՝ Աղասու մոտ: